A kanë SHBA-të dhe Evropa të njëjta vlera?

Ne këtë teme dua t'i sjell informacionet mbi Evropen dhe Ameriken
dhe Botën ne pergjithesi,por dëshiroj qe kjo teme te jetë diçka me shum
se debatet qe bëhen ne tema tjera.Deshiroj te jetë me shume edukuese
sesa debatuese. Dhe kerkoj nga çdonjëri prej jush te respektojne
qëllimin e temes.

Nëse mendoni se keni pikëpamje ose ndonjë artikull qe mendoni se është e arsyeshme te qendoj këtu, pa hezitim vendoseni

Deri
në një farë masë, përgjigja e kësaj pyetjeje është po. Shumica e
amerikanëve dhe evropianëve kanë tradita historike, fetare dhe
kulturore të përbashkëta. Megjithatë, në fushën e "qeverisjes," ka
ndryshime që thellohen gjithnjë e më tepër në lidhje me disa pyetje
themelore, duke përfshirë mënyrën se si duhet të bëhet politika publike
dhe se ku duhet të jetë kufiri i autoritetit ligjor. Këto ndryshime, të
cilat nuk janë probleme të thjeshta filozofike, kanë sjellë përplasje
mes Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të tyre më të afërt. Dhe, nuk ka
arsye të besohet se këto mosmarrëveshje mund të zgjidhen në një të
ardhme të afërt, edhe pasi administrata e tanishme republikane të lërë
pushtetin. çështja është e përgjithshme dhe e bazuar në disa mendime të
ndryshme: çfarë përbën demokracinë dhe legjitimitetin.

Padyshim
që është e rrezikshme të bësh përgjithësime për një rajon aq të gjerë
sa Evropa. Në të gjithë kontinentin ka shumë nuanca mendimesh, siç
ndodh edhe në Amerikë, dhe kjo nuk do të thotë se të gjitha këto
mendime janë kritikë ndaj Shteteve të Bashkuara. Megjithatë, një pjesë
e rëndësishme e opinionit evropian është armiqësore ndaj Shteteve të
Bashkuara, politikave të saj, institucioneve, rolit të saj në botë si
dhe – ndoshta në mënyrë të pandërgjegjshme – ndaj vlerave
themelore politike amerikane. Fatkeqësisht, duket gjithnjë e më qartë
se ky kompleks opinionesh përfshin pjesën më të madhe të udhëheqjes së
Bashkimit Evropian, dhe veçanërisht mbrojtësit më të përkushtuar të
integrimit të mëtejshëm evropian. Në fakt, kjo nuk duhet të na habisë,
meqenëse institucionet që ata kanë krijuar për Evropën, dhe vlerat
institucionale që ata duan t'i përhapin në një nivel ndërkombëtar, janë
tërësisht kundër etikës së traditës kushtetuese amerikane.

Sigurisht
se, sipas standarteve amerikane, Bashkimi Evropian nuk ka institucione
aq demokratike. Pavarësisht se ekziston një Parlament i zgjedhur
Evropian, nisma e krijimit të politikave është e mishëruar vetëm në
Komisionin Evropian, i cili është organ i emëruar dhe nuk ka
përgjegjësi të drejtpërdrejtë ndaj elektoratit. Duke qenë organi
ekzekutiv i Bashkimit Evropian, Komisioni nuk i përgjigjet Parlamentit
Evropian në mënyrën e një sistemi të zakonshëm parlamentar, ku qeveria
përbëhet prej anëtarëve të zgjedhur të parlamentit. Anëtarët e
Komisionit Evropian zgjidhen nga presidenti (i cili emërohet nga
shtetet anëtare të Bashkimit Evropian) dhe pasi miratohen nga
Parlamenti Evropian, mund të hiqen vetëm si një organ i tërë. Duke qenë
i përbërë në këtë mënyrë, Komisioni Evropian zotëron një pushtet të
jashtëzakonshëm.

Gjëja e parë dhe më e rëndësishme është se
Komisioni gëzon të drejtën e nismës së legjislacionit. Rëndësia e këtij
pushteti është e papërshkrueshme. Parlamenti Evropian dhe Këshilli i
Bashkimit Evropian (i cili përfaqëson shtetet anëtare) luajnë një rol
shumë negativ në procesin e ligjvënies së Bashkimit Evropian. Ata mund
të refuzojnë miratimin e masave të propozuara, megjithatë është
komisioni ai që vendos programin. Ndryshe nga kjo, në Shtetet e
Bashkuara, e drejta e nismës së legjislacionit i takon, në nivelin
federal, kongresit amerikan, anëtarët e të cilit janë të zgjedhur
drejtpërdrejt nga populli. Presidenti, i cili praktikisht po ashtu
zgjidhet nga populli, ka të drejtën të bëjë propozime legjislative që
kongresi t'i marrë në konsideratë, por nuk mund të paraqesë vetë një
ligj të caktuar. Mënyra të ngjashme zbatohen në secilin prej 50
shteteve, ku ligjvënësit e zgjedhur gëzojnë të drejtën e paraqitjes së
një ligji të ri, me një farë pjesëmarrjeje nga guvernatorët e zgjedhur
të shteteve.

Për më tepër, Komisioni Evropian shërben edhe si
organi ekzekutiv kolegial i BE-së, dhe ka pushtetin për të vënë në
zbatim ligjin evropian i cili përcakton, të paktën në fazën e parë,
nëse vendet anëtare i kanë përmbushur detyrimet e tyre sipas traktateve
në fuqi. Nëse një shtet nuk i zbaton këto ligje, atëherë çështja i
referohet Gjykatës Evropiane të Drejtësisë për të marrë një vendim.
Ndërsa në Shtetet e Bashkuara, presidenti dhe guvernatorët e zgjedhur
ushtrojnë rolin ekzekutiv, duke përfshirë edhe funksionin
gjysëm-juridik (të paktën sipas standarteve të Ligjit Kontinental) të
përcaktimit në fazën e parë të rasteve kur janë shkelur ligjet, dhe
pastaj kalimin e çështjeve në gjykatë për administrim të mëtejshëm.

Ky
kombinim i autoritetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjysëm-juridik, së
bashku me pushtetin praktik të një burokracie të konsoliduar në
Bruksel, fillon të duket si një formë e vjetër e qeverisjes evropiane
– ajo e absolutizmit. Avokatët e një integrimi më të gjerë
evropian mund ta kenë shmangur këtë analogji, por krahasimi është më i
përshtatshëm seç pranojnë ata. Si metodë qeverisjeje, absolutizmi nuk
varet nga monarkia e trashëguar, dhe dallohet qartë nga autokracia e
stilit carist. Në një sistem absolutist individët kanë të drejta, dhe
këto të drejta zbatohen nëpërmjet gjykatave. Faktikisht, karakteristika
më e rëndësishme e një formë absolutiste qeverisjeje është tërheqja e
aspekteve të rëndësishme të krijimit të politikës publike (veçanërisht
nismës legjislative) nga politika – qoftë kjo politikë aristokrate
apo demokratike – dhe duke ia mveshur këtë pushtet një burokracie
të pazgjedhur dhe jopërgjegjëse.

Kjo është pikërisht ajo që ka
bërë Bashkimi Evropian, dhe fakti që ky aspekt i qeverisjes së BE-së
duket i panegociueshëm është shumë domethënës. Pavarësisht nga
diskutimet e shumta rreth "deficitit demokratik" të Bashkimit Evropian,
përkrahësit e Projektit Evropian e konsiderojnë pushtetin legjislativ
të Komisionit si virtyt dhe jo si ves. Ky rol i Komisionit, faktikisht,
do të ishte ruajtur rreptësisht në Kushtetutën e propozuar Evropiane.
Kjo tërheqje e gjerë e politikës publike nga procesi normal politik
(dhe jo vetëm kalimi i saj nga një nivel i qeverisjes së zgjedhur në
tjetrin) flet shumë për faktin se sa larg është elita evropiane nga
vlerat tradicionale politike amerikane të ruajtura në Kushtetutën e
Shteteve të Bashkuara.

Është interesante të analizohet se nga
rrodhën këto ndryshime kaq të mëdha mbi idetë themelore të demokracisë.
Përgjigja është pjesërisht historike. Idealet amerikane dhe evropiane u
krijuan nga Iluminizmi, por nga periudha të ndryshme të kësaj epoke.
Demokracia kontinentale evropiane lindi me Revolucionin Francez dhe u
zhvillua gjatë shekullit që pasoi me revolucione dhe
kundër-revolucione. Në vitin 1789 mbizotëronin idetë e Rusisë për
ndjenjat e zemrës dhe besimit në mirësinë e qenësishme të natyrës
njerëzore. çelësi i drejtësisë dhe qeverisjes së mirë do të gjendej në
individë humanë dhe të virtytshëm – dhe specialistë me përgatitje
të nivelit të lartë.

Por ndryshe nga kjo, pavarësisht se
Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara u shkrua në vitin 1787, vetëm dy
vjet para se Luigji i 16-të të mblidhte parlamentin e përbërë prej
klasave të ndryshme, ky dokument mori parasysh edhe kohën e mëparshme
kur virtyti i qenësishëm i natyrës njerëzore nuk merrej si i mirëqenë
– dhe madje as seriozisht. Themeluesit amerikanë u përpoqën me
qëllim që ta bënin qeverisjen e republikës së re të "provueshëm nga
njerëzit," siç thuhet edhe në frazën e famshme të Alexander Hamilton
"një makinë që do të fikej vetë." Prandaj, edhe në ditët e sotme,
amerikanët e mbajnë lart virtytin, por mbeten skeptikë për vlerën e tij
si kontroll i besueshëm i pushtetit qeveritar.

Nga ana
praktike, sigurisht, krijuesit e BE-së kanë pasur gjithnjë nevojë për
një shtytje për përparimin e integrimit, edhe përballë votuesve
armiqësor kur ishte e nevojshme. Qëndrimi ka qenë që demokracia
elektorale duhet të tërhiqet përballë të mirës së përgjithshme –
integrimit të vazhdueshëm evropian. Si rezultat, gjithnjë e më shumë
vendime për gjëra themelore të çështjeve të politikës publike janë
hequr nga institucionet e zgjedhura drejtpërdrejt. Kur zhvillohen
zgjedhjet, siç u bë në Irlandë për Traktatin e Nisës në vitin 2001, një
përgjigje negative nga elektorati kërkon zgjedhje të reja. Nëse e
njëjta gjë do të ndodhë edhe me Kushtetutën e propozuar Evropiane
mbetet për t'u parë – por jo shumë ekspertë do të garantonin një
hap të tillë.

Sidoqoftë, cilatdo qofshin shkaqet rrënjësore të
kësaj ndarjeje trans-atlantike të demokracisë, nuk ka dyshim se elitat
evropiane kanë qenë më të gatshme se homologët e tyre amerikanë për t'i
mveshur pushtet shumë thelbësor institucioneve të specializuara që nuk
kanë përgjegjësi të drejtpërdrejtë ndaj elektoratit. Evropa ka
sigurisht të drejtën të ketë mendimet e saj dhe institucionet e saj.
Megjithatë, ndërkohë që BE-ja përpiqet ta reklamojë modelin e saj në
nivel ndërkombëtar, konflikti me Shtetet e Bashkuara është i
pashmangshëm. Ky ndryshim mendimesh është një nga arsyet kryesore të
përplasjeve të Shteteve të Bashkuara me Evropën rreth çështjeve
institucionale gjatë viteve të fundit, veçanërisht në lidhje me
Gjykatën Penale Ndërkombëtare dhe në përgjithësi për rolin e duhur të
ligjit ndërkombëtar.

Nga pikëpamja amerikane, dhe qëndrimi i
administratës së presidentit Bush dhe Klinton, Gjykata Penale
Ndërkombëtare ushtron pushtet të pakontrolluar. Pavarësisht se
përkrahësit e kësaj gjykate thonë se parimet themelore (siç përcaktohen
në Statutin e Romës për Gjykatën Penale Ndërkombëtare) janë pranuar nga
komuniteti ndërkombëtar, duke përfshirë edhe Shtetet e Bashkuara, kjo
gjykatë mbetet revolucionare. Ajo përfaqëson institucionin e parë
ndërkombëtar të qeverisë që gëzon edhe pushtetin për të interpretuar
aspektet kritikë të së drejtës ndërkombëtare (duke përfshirë ligjet që
rregullojnë përdorimin e forcës ushtarake), dhe zbatimin e pikëpamjeve
të saj nëpërmjet ndjekjeve penale të individëve të ndryshëm.

Parimi
i "plotësimit", sipas së cilit Gjykata Penale Ndërkombëtare duhet të
ushtrojë jurisdiksionin e saj kur gjykatat kombëtare nuk veprojnë në
një rast të caktuar nuk e ndryshon vlerësimin themelor të pushtetit të
kësaj gjykate. Zbatimi i parimit të plotësimit është plotësisht në
juridiksionin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare, meqenëse gjykatësit e
kësaj gjykate duhet të vendosin – për çdo rast – nëse shtetet
në fjalë nuk kanë qenë të gatshme apo të paafta të hetojnë akuzat që
janë brenda kompetencave të gjykatës. Kët'u përfshihen krimet e luftës,
krimet kundër njerëzimit, akuzat për genocid dhe ndonjëherë edhe
"agresionin." Sipas Statutit të Romës, në këto raste qendrojnë
përkufizimet dhe interpretimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare, dhe jo
mendimet e një shteti anëtar. (Mbetet ende për t'u parë nëse përpjekjet
e disa shteteve anëtare të kësaj gjykate, si Australia, të vënë kushte
për miratimin e gjykatës nëse ajo pranon mendimet e tyre për kërkesa të
rëndësishme ligjore.)

Mveshja e një pushteti kaq të rëndësishëm
në një organ mbi-kombëtar shkaktoi shumë më pak shqetësime në Evropë
sesa në Shtetet e Bashkuara. Siç u tha edhe më lart, Evropa është më e
gatshme të mbështetet në qëllimet e mira të zyrtarëve dhe
specialistëve, dhe një nga përgjigjet më të zakonshme që i është dhënë
amerikanëve për pretendimet për pushtetin e pakontrolluar të gjykatës
ka qenë se gjykata do të kontrollojë veten meqenëse aty punojnë
profesionistë të stërvitur mirë. Po ashtu, ratifikimi i Statutit të
Romës është kërkesë e detyrueshme për cilindo shtet që do të bëhet
anëtar i BE-së, dhe "universalizmi" i gjykatës është bërë një pjesë e
rëndësishme përbërëse e politikës së jashtme të BE-së. Rezultati i
kësaj ishte Lufta e vogël e Ftohtë mes Washingtonit dhe Brukselit.

Shtetet
e Bashkuara e kanë refuzuar Statutin e Romës dhe kanë tërhequr
nënshkrimin e tyre. Përveç kësaj, SHBA ka kërkuar marrëveshje dypalëshe
të pavarura nga shtetet anëtare dhe jo-anëtare të Gjykatës Penale
Ndërkombëtare për të garantuar që amerikanët të mos i dorëzohen
gjykatës derisa Shtetet e Bashkuara të japin miratimin e tyre për
jurisdiksionin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare. Nga ana e saj, BE-ja i
ka kundërshtuar marrëveshje të tilla si "Neni 98" – pavarësisht se
ata nuk krijojnë paprekshmërinë e Shteteve të Bashkuara, meqenëse ajo
vazhdon t'u nënshtrohet detyrimeve ligjore ndërkombëtare që kanë
ekzistuar më parë – dhe ka financuar grupe në Shtetet e Bashkuara
të cilët janë të përkushtuar të ndryshojnë politikën amerikane në
lidhje me këtë çështje. Kjo mund të përshkruhet vetëm si një akt
jomiqësor, dhe përpjekje për të ndërhyrë në politikën e brendshme të
një demokracie simotër.

Ekziston tendenca në Evropë dhe në
disa qarqe amerikane për t'i konsideruar ndarjet themelore rreth
çështjes së gjykatës, si dhe luftën e Irakut në vitin 2003 dhe çështje
të tjera më të vogla, si rezultat i politikave dhe personalitetit të
presidentit Bush. Por, në fakt, qëndrimet thelbësisht të ndryshme ndaj
ligjit dhe institucioneve ndërkombëtare kanë filluar që para zgjedhjes
së presidentit Bush në vitin 2000. Për shembull, presidenti Klinton
ishte i pari që e hodhi poshtë traktatin e Gjykatës Penale
Ndërkombëtare, duke i rekomanduar pasardhësit të tij të mos e paraqesë
këtë çështje në senat për shkak të të metave themelore të gjykatës. Po
ashtu, në vitin 1999, kur administrata e presidentit Klinton ishte e
vendosur të përdorte forcat e NATO-s kundër Jugosllavisë së Slobodan
Millosheviçit për Kosovën, kundërshtimet e bazuara ligjore të
evorpianëve u refuzuan nga sekretarja e shtetit Madeleine Albright. Siç
u njoftua nga zëdhënësi i zonjës Albright në Departamentin e Shtetit,
James Rubin, kur zyrtarët birtanikë vunë re se juristët e tyre po
kundërshtonin përdorimin e forcës ushtarake kundër Beogradit, ajo u
përgjigj thjesht "gjej jursitë të tjerë".

Ajo që shtrohet kët'u
nuk është çështja e stileve të ndryshme, por mënyrat e ndryshme si e
shohin botën. Ata që besojnë se ndryshimi i udhëheqjes në Washington do
t'i ndryshojë gjërat thelbësisht në marrëdhëniet evropiano-amerikane,
do të zhgënjehen me siguri. Politikanët nga dy anët e Atlantikut do të
ishte më mirë ta pranonin këtë si fakt dhe pavarësisht nga kjo të
shqyrtonin mënyrat se si Evropa dhe Amerika mund të punojnë së bashku
drejt objektivave të tjera që kanë të përbashkëta.


Lee A. Casey është
partner në firmën ligjore Baker & Hostetler. Ai ka publikuar shumë
artikuj për të drejtën ndërkombëtare dhe të drejtën kushtetuese.