Figurat mė tė ndritura tė letėrsisė qė u ėshtė refuzuar ēmimi i madh
Nga Mark Twain, Tolstoy, Proust, Nabokov, Joyce e deri tek Borges
Ēmimi
Nobel konsiderohet si nderimi mė i madh qė mund ti bėhet njė personi
qė ka kontribuar nė mėnyrė tė jashtėzakonshme nė njė fushė tė caktuar.
Kur
dėgjojmė emrin e njė shkrimtari qė ka shėrbyer si gur themeli nė
letėrsinė moderne duket si e pamundur tė mendohet se ai ėshtė refuzuar
me dhjetėra herė nga komiteti i i ndarjes sė ēmimit Nobel. Mark Twein
ėshtė njė prej shkrimtarėve mė tė mėdhenj tė botės qė ėshtė refuzuar
dhjetė herė nga komiteti. Te dhjetė herėt ēmimi u ka shkuar autorėve tė
tjerė si Sully Prudhomme, Theodor Mommsen, Frederic Mistral, Rudyard
Kipling, Selma Lagerlof etj. Leon Tolstoy, shembulli mė madhėshtor i
realizmit letrar nė histori dhe mbase njė prej shkrimtarėve mė tė
mėdhenj nė histori.
Dy veprat e tij tė mėdha, Lufta dhe paqja
dhe Ana Karenina do tė kishin qenė mė se tė mjaftueshme pėr ti
siguruar njė shkrimtari ēfarėdo njė ēmim Nobel. Por jo tė madhit
Tolstoy. Komiteti nuk mendoi se Tolstoy po e ēonte letėrsinė moderne nė
drejtimin ideal. James Joyce ėshtė njė ndėr shkrimtarėt mė tė mėdhenj
irlandezė dhe botėrorė. Ai ėshtė mjeshtėr i rrymės sė pėrroit tė
ndėrgjegjes dhe praktikisht ka krijuar idenė moderne tė krijimit
spekulativ me veprėn e tij finale Zgjimi i Fineganėve, e cila ėshtė
thuajse e palexueshme.
Ai e konsideron atė veprėn e tij mė tė
mirė, por nė fakt nga kritika konsiderohet Uliksi dhe Dublinasit.
Henrik Ibsen ėshtė shkrimtari mė i madh norvegjez dhe njė prej
shkrimtarėve tė dramės moderne mė tė mirė nė histori. Ai ka pasur shtatė
mundėsi pėr tė fituar ēmimin Nobel qė nė vitin 1901, kur filloi ndarja e
tyre, por ai humbi pėr shkak tė debatit mbi kėrkesat qė kishte lėnė
Alfred Nobel nė testament. Ai donte qė fituesit tė kishin idealizėm tė
lartė dhe tė fuqishėm, por komiteti mendonte se ai donte tė thoshte
drejtim ideal. Robert Frost ėshtė poeti mė i madh amerikan i shekullit
tė 20-tė. Ai ka fituar katėr ēmime Pulitzer pėr poezitė e tij, ka marrė
40 ēmime nderi nga universitetet mė tė mėdha tė botės, por ska fituar
asnjėherė njė ēmim Nobel.
Ēmimi i katėr Pulitzer i shkoi Frost-it
njėzet vjet para se tė vdiste. Nė ato 20 vjet komiteti i ēmimit Nobel
nuk e mori nė konsideratė. Emile Zola ėshtė njė tjetėr rast i
shkrimtarit tė madh qė ska fituar kurrė nė jetėn e tij njė ēmim Nobel.
Ėshtė njė nga ato rastet, kur fitojnė shkrimtarė qė pėr publikun nuk
janė dhe aq tė njohur, por shkrimtari i madh duket sikur pėrēmohet nga
komiteti i shpėrndarjes sė ēmimeve. Ai ka shkruar mbi 30 romane dhe ka
pasur dy herė mundėsi pėr tė marrė ēmimin, por asnjėherė se ka marrė.
Vladimir Nabokov ėshtė i mirėnjohur pėr romanin e tij Lolita. Ai ka
shkruar shumė vepra tė tjera tė rėndėsishme, kritika, pėrkthime dhe
poezi.
Ai u dominua nė vitin 1974, sė bashku me Graham Greene dhe nuk
arriti tė fitonte njė ēmim Nobel. Ēmimin e fitoi suedezi Eyvind Johnson
me Harry Martinson, tė dy anėtarė tė komitetit tė ēmimit Nobel nė atė
kohė. Jorge Luis Borges ėshtė menduar si kandidat i mundshėm pėr ēmimin
Nobel mė shumė se njėherė, por komiteti i ndarjes sė ēmimit ka refuzuar
pėr shkak tė mbėshtetjes sė kėtij shkrimtari ndaj diktatorit Pinochet.
Borges ka shkruar veprat mė tė mira surrealiste dhe ka fituar ēmimin e
parė International Pulitzer.
aMark Twain
1835-1910
Mark
Twain mbahet krijuesi i romanit amerikan qė u bė i famshėm fillimisht me
Tom Sojerin dhe Hakelberri Fin, si dhe njė prej romancierėve,
humoristėve, eseistėve, kritikėve mė tė famshėm tė gjithė kohėrave.
Ashtu si Tolstoy ai ka pasur dhjetė raste pėr marrė ēmimin Nobel dhe tė
dhjetė herėt ai u ka shkuar autorėve tė tjerė si Sully Prudhomme,
Theodor Mommsen, Frederic Mistral, Rudyard Kipling, Selma Lagerlof etj.
Leo Tolstoy
1828-1910
Leon
Tolstoy Shembulli mė madhėshtor i realizmit letrar nė histori dhe mbase
njė prej shkrimtarėve mė tė mėdhenj nė histori. Dy veprat e tij tė
mėdha, Lufta dhe paqja dhe Ana Karenina do tė kishin qenė mė se tė
mjaftueshme pėr ti siguruar njė shkrimtari ēfarėdo njė ēmim Nobel. Por
jo tė madhit Tolstoy. Komiteti nuk mendoi se Tolstoy po e ēonte
letėrsinė moderne nė drejtimin ideal.
James Joyce
1882-1941
James
Joyce ėshtė njė ndėr shkrimtarėt mė tė mėdhenj irlandezė dhe botėrorė.
Ai ėshtė mjeshtėr i rrymės sė pėrroit tė ndėrgjegjes dhe praktikisht ka
krijuar idenė moderne tė krijimit spekulativ me veprėn e tij finale
Zgjimi i Fineganėve, e cila ėshtė thuajse e palexueshme. Ai e
konsideron atė veprėn e tij mė tė mirė, por nė fakt nga kritika
konsiderohet Uliksi dhe Dublinasit.
Marcel Proust
1871-1922
Marsel
Proust ėshtė autori i veprės mė monumentale tė shekullit tė 20-tė, Nė
kėrkim tė kohės sė humbur. Ėshtė njė roman me shtatė volume qė shfaq
njė prej shembujve tė parė, nė mos tė parin tė pėrroit tė ndėrgjegjes.
Por komiteti i ndarjes sė ēmimit Nobel vendosi tia jepte kėtė ēmim nė
vitin 1920 norvegjezit Knut Hamsun dhe jo Proust-it.
Henrik Ibsen
1826-1906
Henrik
Ibsen ėshtė shkrimtari mė i madh norvegjez dhe njė prej shkrimtarėve tė
dramės moderne mė tė mirė nė histori. Ai ka pasur shtatė mundėsi pėr tė
fituar ēmimin Nobel qė nė vitin 1901, kur filloi ndarja e tyre, por ai
humbi pėr shkak tė debatit mbi kėrkesat qė kishte lėnė Alfred Nobel nė
testament. Ai donte qė fituesit tė kishin idealizėm tė lartė dhe tė
fuqishėm, por komiteti mendonte se ai donte tė thoshte drejtim ideal.
Emile Zola
1840-1902
Emile
Zola ėshtė njė tjetėr rast i shkrimtarit tė madh qė ska fituar kurrė
nė jetėn e tij njė ēmim Nobel. Ėshtė njė nga ato rastet, kur fitojnė
shkrimtarė qė pėr publikun nuk janė dhe aq tė njohur, por shkrimtari i
madh duket sikur pėrēmohet nga komiteti i shpėrndarjes sė ēmimeve. Ai ka
shkruar mbi 30 romane dhe ka pasur dy herė mundėsi pėr tė marrė ēmimin,
por asnjėherė se ka marrė.
Robert Frost
1874-1963
Robert
Frost ėshtė poeti mė i madh amerikan i shekullit tė 20-tė. Ai ka fituar
katėr ēmime Pulitzer pėr poezitė e tij, ka marrė 40 ēmime nderi nga
universitetet mė tė mėdha tė botės, por ska fituar asnjėherė njė ēmim
Nobel. Ēmimi i katėr Pulitzer i shkoi Frost-it njėzet vjet para se tė
vdiste. Nė ato 20 vjet komiteti i ēmimit Nobel nuk e mori nė
konsideratė.
W. H. Auden
1907-1973
W.H. Auden ėshtė njė
prej poetėve mė tė mėdhenj nė histori. Ai ka fituar ēmimin Pulitzer,
National Book Aėard dhe ka influencuar nė njė numėr tė madh poetėsh qė
kanė ardhur pas tij. Mendohet se komiteti i ēmimit Nobel ka refuzuar
ti japė atij nj ēmim pėr arsye se ai kishte bėrė gabime nė pėrkthimin e
njė libri tė Dag Hammarskjold, fitues i ēmimit Nobel dhe pse kishte
sugjeruar se ky autor ishte homoseksual.
Vladimir Nabokov
1899-1977
Vladimir
Nabokov ėshtė i mirėnjohur pėr romanin e tij Lolita. Ai ka shkruar
shumė vepra tė tjera tė rėndėsishme, kritika, pėrkthime dhe poezi. Ai u
dominua nė vitin 1974, sė bashku me Graham Greene dhe nuk arriti tė
fitonte njė ēmim Nobel. Ēmimin e fitoi suedezi Eyvind Johnson me Harry
Martinson, tė dy anėtarė tė komitetit tė ēmimit Nobel nė atė kohė.
Jorge Luis Borges
1899-1986
Jorge
Luis Borges ėshtė menduar si kandidat i mundshėm pėr ēmimin Nobel mė
shumė se njėherė, por komiteti i ndarjes sė ēmimit ka refuzuar pėr shkak
tė mbėshtetjes sė kėtij shkrimtari ndaj diktatorit Pinochet. Borges ka
shkruar veprat mė tė mira surrealiste dhe ka fituar ēmimin e parė
International Pulitzer.