Filmi “Shqiptari”, kurajë për të parë veten

Der Albaner” një film që trajton ndershmërisht disa tema të rëndësishme
që kinemaja shqiptare s’ka pasur kurajon t’i trajtojë. E ndoshta
pikërisht për hir të kësaj ka ngjallur polemika.



A jemi vërtet ashtu, apo të huajt na shohin si të tillë?

Ky është debati që ka ndarë audiencën e ndjeshme shqiptare, pas shfaqjes
së filmit “Der Albaner”, një produksion gjermano-shqiptar me akor
kryesor, Nik Xhelilaj.

Të pakët janë ato filma që kanë ndezur aq shpejt polemika të nxehta, sa
ç’ka ngjallur ky film…Shumë prej nesh janë prekur në sedër dhe shajnë
filmin, të tjerë e lavdërojnë për realizëm, disa e quajnë mediokër, e
pjesa tjetër e konsideron si film të mirë…


Dihet se filmi si vepër arti, nuk mund që t’i shpëtojë subjektivizmit në
përceptim, shijim dhe gjykim. Subjektiviteti nis që tek mbrujtja e
filmit, tek mishërimi i tij, tek mesazhet që jep dhe mënyrën se si këto
mesazhe thithen prej nesh. Askush nuk mund të akuzojë regjisorin gjerman
se i ka parë shqiptarët kështu apo ashtu. Ai i ka parë sipas mënyrës së tij… Diskutimi është nëse filmi është i bukur, apo jo?



Edhe këtu diskutimi ndahet, pasi varet se çfarë quan të bukur njëri dhe
çfarë pëlqen tjetri…Ato që pëlqejnë kinemanë amerikane me happy end, ose
komeditë bajate, sigurisht nuk ka pse e pëlqejnë “Der Albaner”. Por
nëse pëlqejnë kinemanë europiane, kinemanë e vërtetë italiane, franceze
apo gjermane, s’do ta kenë të vështirë për ta pëlqyer këtë film dhe për
të kuptuar arsyen pse e pëlqejnë!



Të jesh “Der Albaner”

“Der Albaner”, është një film i vërtetë, prandaj edhe është i bukur.
Është rasti kur një regjisor i huaj, na vë përpara një pasqyrë e na
thotë: shihuni se jeni edhe kështu! Deri më tash, ishim mësuar që të
huajt të paraqesnin një Shqipëri idilike, me njerëz të ndershëm dhe
karakter të pashformuar. Por tek realizmi i regjisorit gjerman ne pamë
ato njolla të murrme që pasqyra jonë nuk i tregonte dot, pasi ne
“shiheshim vetëm natën”!



Ja me pak fjalë, cila është historia e filmit:

Një djalë i ri që jeton diku në Tropojë detyrohet që të ikë për në
Gjermani për të fituar 10 000 euro, shumë që i duhet patjetër për t’u
martuar me vajzën që dashuron dhe që e ka lënë shtatzënë. Ikja bëhet
clandestine dhe kur mbërrin atje i duhet të bëjë lloj- lloj punësh për
të fituar paratë në mënyrë që të kthehet në kohë…Por shpejt kupton se me
punë të
ndershme nuk i bën dot aq lekë. Prandaj i bashkohet një grupi që merret
me trafik njerëzor. Në një moment kupton se vëllai më i vogël i tij, i
kishte shpenzuar të gjitha paratë që ky kishte grumbulluar për t’ia
dhënë familjes së vajzës.



Këtu filmi arrin në pikën e tij të vlimit sepse personazhi nuk ka më
kohë t’ia nisëu edhe një herë nga e para, pasi ditët iknin dhe të
dashurës së tij po i vinte, në mos i kishte kaluar koha për të lindur. I
pashpresë, i papunë dhe i dërrmuar emocionalisht bën vrasjen e kapos së
trafikantëve dhe merr një shumë të konsiderueshme parash, me të cilat
kthehet në atdhe. Shkon ta kërkojë vajzën në shtëpi, por i thonë se nuk
kanë vajzë për të martuar. Vajzën shtatzënë e kanë dëbuar nga shtëpia
dhe ajo ka gjetur strehë në klinikën e një mjeku psikiatër në Tiranë.
Shkon për ta kërkuar edhe aty, ndërkohë që vajza i thotë: ke ardhur
vonë! Kjo është historia e filmit!



Të vërteteta therëse

Filmi fillon me një sekuencë të tillë: Arbeni (personazhi kryesor), me
ca të tjerë kthehet nga Greqia, me një autobus të linjës Tiranë- Athinë
dhe kur mbërrin në vendlindje (malet e largëta të Tropojës), e dashura e
pyet me dhimbje: Prap të kthyen? Që nga ky moment ne mësojmë se jeta e
këtij djali të ri është vajtje- ardhje drejt perëndimit, pasi vendi atij
nuk i afron as punë e as jetesë. Pastaj mësojmë historinë e tij të
dashurisë dhe kërkesën për 10 000 euro në këmbim të martesës me vajzën
që do. Duket poshtëruese por edhe sot sa martesa të tilla lidhen vetëm
si marrëveshje financiare! Arkaike, por e vërtetë! Sepse Shqipëria nuk
është vetëm Tirana ku ne mendojmë se jetohet ndryshe.



Personazhi kryesor nuk ka një vizë për të udhëtuar, ndërkohë sa njerëz
kanë vuajtur nga kjo?! Në Gjermani kërkon punë të ndershme dhe nuk
refuzon asgjë. Lan dhe pastron banjo publike, sikundër kanë bërë dhe
bëjnë shumë të tjetër në perëndim, megjithëse nga turpi u thotë në
shtëpi se punon si mekanik. Paraftyroni pak çfarë transformimi ka ky
personazh: nga një djalë i turpshmë që gënjen për lloj e punës që bën,
në trafikant dhe vrasës. Është emigracioni i egër që zhvillon gjithë
këtë trasformim. Arbeni kthehet në vrasës, por jo në një vrasës të
lindur. Vrasja për asnjë rast nuk motivohet, por Arbeni e ka motivin e
tij: ka dhënë fjalën dhe duhet të gjejë paratë. Nuk është thjesht fjala
për grua, por për emergjencën e një fëmije!



Ndërsa ky personazh që shndërrohet në tragjik në hallin e tij, përpiqet
përtej të zakonshmes për t’i gjetur ato para, vëllai më i vogël në
Shqipëri me paratë që ky i dërgon, bën grup muzikor dhe regjistron
këngë! Çfarë paradoksi! Sa familje jetojnë me paratë e emigracionit,
duke mos e lodhur mendjen për asgjë? Pasatj i vjedh paratë dhe vjen edhe
ky në Gjermani për të provuar edhe ai fatin(!)



Në Gjermani Arbeni njeh një emigrant të huaj dhe nuk e lë të vdesë,
megjithëse për vehte është në gjendje të rëndë. Nuk di gjuhë të huaj, si
shumë e shumë të tjerë dhe sigurisht që përballet me skype dhe me
internetin për herë të parë në perëndim, sikundër ndodh vërtet me shumë
shqiptarë.


Në asnjë moment nuk duhet menduar se regjisori përgjithëson të gjithë
shqiptarët, jo, ai ka vetëm kurajon dhe pastron pasqyrën para cilitdo
prej nesh. Kjo është histori e një personazhi të pacaktuar (Der
Albaner), por që mund të ishte historia e cilitdo emigrant në nevojë.



Ky film fokusohet tek ballkanasit, por nuk kemi pse shqetësohemi shumë.

Sa filma janë bërë për mafian italiane (kryeveprat e kinemasë së vërtetë
amerikane, psh Kumbari merren vetëm me këtë nacionalitet), apo për
mafian ruse? Madje janë shpesh regjisorë vendas që kanë kurajon dhe
trajtojnë fenomenet e mprehta të tyre! Neve kjo kurajo na ka munguar!
Nëse filmi do të kishte histori komplet të stisura, që nuk qëndrojnë
askund), do mendoja se regjisori gjerman ka dashur të bëjë një x film me
një x ngjarje, dhe o burra ja ku e gjeti personazhin mizor tek
shqiptarët.



Por, derisa ngjarjet dhe faktet e filmit qëndrojnë, derisa ky film na ka
bërë të diskutojmë dhe po na ndihmon që ta shohim veten pa frikë,
tregon se filmi ka goditur mirë dhe na ka shkundur mjaf! Por, në fund
nuk duhet haruar se ky film nuk është vetëm për shqiptarët, ai është
edhe një apel për Europën, se si i pret njerëzit në nevojë dhe se çfarë
kushtesh u krijon atyre.

Le të kujtojmë gjithashtu faktin se vetëm para pak muajsh në Gjermani,
në mesin e Europës, shpërthyen debate dhe kritika për mos hapjen e
shoqërisë drejt multikulturalizmit, fenomen që prezantohet edhe në këtë
film.





Intervista me aktorin

Nik Xhelilaj: "Filmi nxjerr anët e errëta të Europës"

Një djalë kryeqytetas në rolin e një emigranti të pashpresë nga
Tropoja. Kjo ka qenë sfida e vështirë e aktorit Nik Xhelilaj në filmin
prej të cilit shqiptarët dhe Europa kanë mjaft ç’të mësojnë. Eksperienca
dhe ndjesi personale të rrëfyera nga vetë aktori kryesor



Si po e përjeton shfaqjen e flmit “Der Albaner” dhe si i shihni komentet rreth tij?

Shumë mirë! Jam i kënaqur me reagimin e kaq të mirë të publikut. Së pari
sepse iu drejtua kinemasë për të parë një film shqiptar….Së dyti
personalisht më bëhet qefi, pasi unë, por edhe i gjithë stafi kemi
punuar me shumë përkushtim për këtë histori. Do kisha shumë dëshirë që
jehonës pozitive që pati filmi jashtë Shqipërisë, t’i shtohej dhe
interesi i publikut shqiptar.



Përse besoni se ky film ka ngjallur kaq reagim?

Sepse prek padyshim një realitet shqiptar, prek një të vërtetë dhe kur
thuhet e vërteta, sigurisht që reagime do të ketë në të dyja krahët.
Dikujt i pëlqen e verteta e dikujt jo. Por ajo që më pëlqen mua në
reagimet e publikut është që profesionalisht filmin e lavdërojnë shumë
vetë.



Sa e vështirë ishte për Nikun nga kryeqyteti të interpretonte Arbenin nga Tropoja?

Uuhhh!!! Goxha, në fillim krijova një imazh krejt të gabuar të Arbenit,
por pasi dëshira e regjisorit dhe e imja ishte që të shkoja dhe të
jetoja për ca kohë në Valbonë, Arbeni tek unë filloi të shfaqej më i
vërtetë dhe më kompleks. Të jetosh në Tiranë, dashje pa dashje, bëhesh
paragjykues, mbase zhvillimi tërësor që ndodh në mentalitetin e
kryeqytetit tonë ta bën edhe më të pashmangshëm këtë gjë.



Cili ka qenë momenti më i vështirë për t’u realizuar?

Në Gjermani, duhej të fillonim xhirimet dhe unë pësova aksident. M’u
thye brryli!!! Haha…, tani më vjen edhe për të qeshur, por atëherë të
gjithë e “humbëm busullën”… Dolën zëra që të shtyheshin xhirimet edhe
një vit tjetër. Mua mu krijua ideja që faji ishte vetëm dhe vetëm i imi,
por këto gjëra ndodhin, dhe mirë që siguracioni në Gjermani e bëri të
veten….Mbuloi tre javë vonesë xhirimesh.



Sa Arben je ndjerë gjatë xhirimeve në Gjermani?

Mund të them që jam ndjerë, ashtu si Arbeni!!!! Edhe unë eleminova çdo
kontakt me Shqipërinë. Nuk mora asnjëherë asnjë në telefon. Fillova të
ecja rrugëve të Berlinit me një fjalor të vogël në xhep, edhe pse në
Gjermani nuk ka shans që të ngelesh rrugëve, është gjithmonë dikush që
të përgjigjet në anglisht! Por mua më duhej që të praktikoja
gjermanishten e Arbenit, ishte e vetmja mënyrë për t’u ndjerë i tillë.
Pastaj plus tre javë pushim prej “dorës’’ dhe gjithçka nga e vështirë
filloi të bëhej domethënëse për rolin. I vetmi avantazh ishte që unë
kisha një “vizë”, edhe pse më mbaronte ditën e fundit të xhirimeve. Ma
kishte dhënë “fiks’’ ambasada gjermane atë kohë!!!



Çfarë ka ndryshuar ky film në personalitetin e Nikut?

Nuk e di, realisht nuk e di, por mbase sikur ka filluar të më rritet më
shumë përgjegjësia. Unë sipas asaj times, them se jam po njësoj dhe
thellë- thellë nuk e vë re shumë tek vetja ndryshimin…Shpresoj të
angazhohem sa më shpejt në projekte të reja, është e vetmja mënyrë që të
mbetesh me këmbë në tokë!



Mendon se ky film është për Europën apo për shqiptarët?

Padiskutim, për të gjithë. Në radhë të parë unë mendoj që është një film
i mirë për një publik që e do dhe që pret prej kinemasë diçka të mirë.
Kurse në aspektin politik për mua ky film godet më shumë anën e errët të
Europës dhe nxjerr në pah vlerat morale të një shqiptari. E kam ndjerë
këtë që në leximin e parë të skenarit, më habiste në atë kohë si një
regjisor i huaj mund të ishte aq kritik drejt vendit të tij. Më vonë,
duke e njohur Johannes-in, kuptova se sa normale ishte për një krijus si
ai.



Si aktor i ri ke interpretuar në tre filma aktorin kryesor. Ndihesh me fat?

Patjetër, po kjo s’do të thotë që s’dua prapë!!!(qesh) Fati të duhet në
jetën tënde të përditshme, ku ritmi është më i ngadaltë dhe i qartë, e
jo më pastaj në profesion ku realiteti është padyshim më i vështirë dhe
mbase agresiv. Unë e ndiej veten me fat dhe dua që fati të më shoqërojë
edhe në 2011! Punën pastaj e kam vetë në dorë.



Dhe së fundi, si e përjetove renditjen ndër dhjetë aktorët e rinj më të mirë europianë?

Dhuratë më të bukur për fundvit s’mund të prisja! Pata shumë kënaqësi
kur e mora vesh. Mbi të gjitha që do përfaqësoj aktorin e ri shqiptar
për herë të parë në këtë event shumë të rëndësishëm për aktorët që duan
të punojnë dhe jashtë vendit të tyre. Uroj ta nis me mbarësi për veten
dhe për të gjithë kolegët e mi që do vijnë, e në vazhdim do mundohem të
bëj lobing për aktrimin shqiptar!